İLKYARDIMIN TEMELLERİ
|
Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayan kişiye tıbbi yardım gelene kadar durumun kötüye gitmesini elgelleyici, hayat kurtarıcı girişimleri ilkyardım diye tanımlarız.Hayat kurtarıcı girişimleri yapacak olan ilkyardımcı bilgili, becerikli ve soğukkanlı olmalıdır.
|
İlkyardımcının Sorumlulukları
· Kendini tehlikeye atmamak
· Kazazedeyi ve durumu iyi değerlendirmek
· Acil olarak bilinen ve gerekli tedaviyi uygulamak
· Gecikmeden kazazedenin acil tıbbi yardıma ulaşmasını sağlamak
|
İlkyardımın 6 T'si
Tedbir: Kendini tehlikeye atmamak ve kazazedeyi güvenli bir yere almak .
Tanı: Olay hakkında kısa ve süratli bilgi edinmek, kazazedeyi gözlemlemek (soluk alış-verişi, derinin rengi vb.) ve el ile muayene etmek (kırık-çıkık vb. durumları tespit için ).
Tedavi: Gerekli ilkyardımı uygulamak.
Telekomünikasyon: İlgili yerlere haber vermek. 112 Hızır Acil
156 Jandarma
155 Polis İmdat
154 Trafik
110 İtfaiye
118 Bilinmeyen Numaralar
4960 Mediko (ODTÜ)
Telefon ettiğinizde isminizi, telefon ettiğiniz yerin numarasını, kaza yerinin açık tarifini, olay ve kazazedeler hakkındaki bilgiyi ve özel hastalıkları olanları (Kalp, hamilelik vb.) belirtiniz. Triaj (Seçme, ayırma): Birden fazla kazazede olduğunda bu kazazedeleri durumlarına göre ayırıp nakletmek.
Taşıma : Kazazedeyi rahatsızlığına uygun bir şekilde nakletmek
|
İlkyardım Çantasında Bulunması Gerekenler:
· Üçgen sargı bezi
· Makas, çengelli iğne
· Gazlı bez
· Kağıt, kalem
· Elastik Bandaj
· Serum lastiği
· Betadin, batikon
· Tıbbi flaster
· İlkyardım el kitabı
· Jeton, telefon kartı
· Atel malzemesi
· Plastik steril eldiven
· Bepanten
· Sargı bezi
· Pamuk(dolgu maddesi olarak)
· Yara bandı
· Ağrı kesici |
KANAMALAR VE ŞOK
|
Vücuttaki kan miktarı vücut ağırlığının % 6-8' i kadardır. Kan sıvısına plazma denir. Kan çeşitli tuzlar, şeker ve aliminyumdan oluşur.Yetişkin bir insanda 5-7 litre kan vardır. Bu kanın % 30'unun kaybedilmesi hayatsal fonksiyonların zayıflamasına ve ölüme sebep olur.
Nabız: Atardamarlarda veya toplar damarlarda kalbin bir vuruşuyla oluşan dalgalanmadır. Yetişkin insanda nabız dakikada 60-80 arası atarken, bu sayı bebeklerde 80-100'dür.
Solunum yetişkinlerde dakikada 16-18 iken, bebeklerde ve çocuklarda 20-30 arasıdır.
Kanama: Herhangi bir sebepten dolayı kanın damar dışına akmasıdır.
Genel kanama belirtileri
· Yüz ve dudaklar soluk olur.
· Susama hissi vardır.
· Solunum hızlı olur.
· Deri soğuk ve nemli olur.
· Huzursuzluk olur.
· Nabız hızlı ve zayıf olur.
|
Dış kanamalar
Kanın vücut dışına çıkmasıdır. Üç şekilde olur;
1. Atardamar kanamaları: Kanın rengi parlak ve açık kırmızıdır. Kan damarın kalbe yakın ucundan kalp atışı ile eş zamanda fışkırır. Oksijen içerir.
Nedeni: Damarın dejinmesi, yırtılması ya da çok derinden kesilmesi
2. Toplardamar kanamaları: Hücrede oksijeni bıraktığı için kanın rengi koyu kırmızıdır. Kirli kandır ve süzülerek hızlı bir şekilde akar. Kanama ciddi olabilir.
Nedeni: Derin kesik, yırtılma
3. Kılcaldamar kanamaları: Küçük kanamalardır. Kanın rengi kırmızıdır. Sızıntı şeklinde yavaş olur ve müdahale edilmese de durur.
Nedeni: Yırtılma, aşıma (derinin yüzeysel olarak yaralanması sonucu)
|
Kanamayı durdurma yolları
1. Parmakla basınç: Kanama az ise kanayan yerin üzerine birkaç gazlı bez, yoksa temiz bir mendil parçası koyularak bastırılır.
2. Basınçlı pansuman: Yara üzerine gazlı bez ya da temiz bir mendil parçası konularak sıkıca sarılır. Sargıyı çıkarmakta acele edilmemelidir, kabuk pansuman ile çıkıp, kanama yeniden başlayabilir.
3. Kalp seviyesinin üstünde tutma: Kanayan yer kalp seviyesinin üstünde tutulur.
4. Damar köklerine basınç: Vücutta bulunan basınç noktalarına (şekil 1) baskı uygulanır. Bu durum ağır kanamalarda uygulanmalıdır.
Basınç Noktaları
A. Şakak Bölgesi: Kulağın üst ön noktası (yüz arteri) bastırılır.
B. Ağız ve Burun Çevresi: Çene kemiğinin kenarında ağız ve burun çevresine kan vermekte olan arter üzerine bastırılır.
C. Baş: Elin dört parmağı ile soluk yolunun sağ tarafındaki nabız noktasına bastırılır.
D. Kol ve Omuz Çevresi: Köprücük kemiğinin boyunla oluşturduğu çukura bastırılır.
E. Kol ve El: Koldaki pazı kemiğinin iç kısmından geçen atardamar bulunarak bastırılır.
F. Bacak Bölgesi: Avuçiçinin bilek yakınındaki kısmıyla kasık bölgesi atardamarına bastırılır.
En kolay ve yaygın yöntem kol ve el için ve bacak bölgesi için kullanılanlarıdır.
|
Turnike
Uygulanan tüm yöntemler kanı durdurmayı başaramadıysa, turnike uygulanır. Çok dikkatli uygulanması gerekir. Uygulanmadığı taktirde o üyenin kaybına yol açabilir. Turnike, kol ve bacaktaki doku kaybı ile açığa çıkan şiddetli kanamalarda kullanılır. Daima tek kemik üzerine uygulanır(uyluk ve pazı kemikleri). Kolda turnike için en uygun bölge omuza yakın olan kısımdır. Bacakta ise dizin 10-15 cm. yukarısına uygulanmalıdır.
Uygulanışı:
Turnike için kumaş veya elastiki bandaj kullanılır. Kaza yerinde bulunan gravat, eşarp, fular, atkı da kullanılabilir. Tel ve zincir türü şeyler kullanılmaz. Malzeme en az 1, 5-2 cm. kalınlığında olmalıdır. Daha dar olursa doku zedelenmesine yol açabilir. Öncelikle damarın geçtiği yer tesbit edilerek, hazırlanan bandaj sıkıca 2-3 kez sarılır ve bir düğüm atılır. 20 cm. lik turnike çubuğunun bir ucu düğüm üzerine konulur. Tekrar düğüm atılarak çubuk bağlanır. Çubuk diğer ucundan döndürülür. Kan durmaya başlayınca başka bir sargı ile sabitlenir. Turnike dokunun kan ile beslenebilmesi için her 20 dakikada bir 5-10 saniye gevşetilir. Gevşetilmezse kangrene yol açabilir. Turnike en fazla 1, 5-2 saat uygulanır, daha fazla uygulanırsa kandaki oksijen miktarının azalmasına yol açabilir. Ayrıca turnike uygulandıktan sonra uygulama ve gevşetme zamanları bir karta yazılmalı ve görülecek bir biçimde yaralının vücuduna asılmalıdır.
|
Bölgelere göre kanamalar
Kulak yolu kanaması: Beyin travması, cisim kaçması, darbe ve kulak zarı yırtılmasından kaynaklanır. Kulak çevresindeki kan temizlenir. Kulağa emici bir pansuman koyularak kazazede kan gelen kulağı altta kalacak şekilde yatırılır. Kulak kanalına basınç yapacağından tampon koyulmaz.
Avuç içi kanaması: Çok şiddetli olabilir. Sert bir cismi hijyenik bir sargı ile sararak, kanayan yer kapatılır. Daha sonra parmaklar sıkıştırılarak, cismin basınç yapması sağlanır. El sarılarak kapalı bir şekilde kalması sağlanır. El kalp seviyesinin üstünde tutulur(Şekil 2). Üçgen sargı ile boyuna askıya alınabilir.
Burun kanaması: Kanama burun mukozasındaki toplardamar yırtılması, kılcal damar çatlaması veya beyin travması sonucu olabilir. Kazazede rahatlatılarak öne doğru eğilmiş rahat bir pozisyonda oturtulur ve ağzından nefes alması söylenir. İşaret ve baş parmak ile burun kemiğinin uç noktasına 5-10 dakika bastırılır(Şekil 3). Boyun bölgesine ve burun sırtına soğuk kompres uygulanabilir.
|
İç kanamalar
Dolaşımdan kaçan kanın oksijen yetersizliği oluşturması ve hayati organlar üzerinde birikerek basınç yapmasıdır. Belirtileri genel kanama belirtileri ile aynıdır. İkiye ayrılır.
Gözle görülenler:
· Akciğer kanamaları: Öksürme ile ağızdan köpüklü ve temiz kan gelir.
· Mide kanaması: Kusma ile ağızdan kahverengi kan gelir.
· Böbrek ve idrar yolu kanaması: İdrarla birlikte dumanlı kan gelir.
Gözle görülemeyenler:
· Beyin kanaması: Baş travması, yüksek tansiyon, beyin sarsıntısı ve bunalımdan kaynaklanır. Belirtileri; yarım felç, göz refleksi yitimi, bilinç kaybı, baş ağrısı.
· Pankreas ve dalak kanaması
Çürük
Kılcal damarlarda oluşan iç kanamadır. Aşırı ağrı varsa kırık olabilir. Alkollü pansuman yapılır.
Kan Toplaması
Kan doku ve organ arasında kist oluşturur. Ilık ve tuzlu su ile pansuman yapılmalıdır.
|
ŞOK
Çevresel kan akımının yetersiz olmasıdır. Şoku oluşturan belli başlı sebepler:
· Kan hacminin azalması (yanık)
· Kalp kökenli şoklar (kalp krizi)
· Damar genişlemesi (karaciğer yetersizliği, beyin yaralanmaları, ilaç ve toksik maddeler)
Genel şok belirtileri:
Halsizlik, huzursuzluk ve endişe, nabzın çok zayıf, hızlı ve düzensiz atması, vücut ısısının düşmesi, solunumun yüzeysel ve hızlı olması, göz bebeklerinin donuk ve geniş olması, kan basıncının düşmesi, derinin solgun, nemli, soğuk ve terli olması, soluk yüz, mor dudaklar, nefes alamama korkusu ve hava açlığı.
Şokta ilkyardım:
Bacaklar yükseltilir. Vücut ısısının düşmesi engellenir, kazazedenin üzerine bir şeyler örtülür (şekil 4). Bir şeyler içirilmez.
|
YANIK VE YANGIN
|
Isı, kimyasal maddeler, radyasyon, elektirik vb. sebepler sonucu deride meydana gelen bozukluklara yanık denir. Tuz ve sıvı dengesi bozulduğundan tehlikelidir. Kan kaybı, enfeksiyon, şok ve solunum güçlüğüne yol açar.
Gruplandırma
Derinliğine göre: 1. Derece yanıklar: Deri yüzeyi kızarmış, hafifçe şişmiş ama zedelenme yoktur. Deri aşırı yumuşak ve duyarlıdır. Üstüne bastırıldığında ağrı yapar. Enfeksiyon riski deri sağlam olduğu için azdır. Örnek; güneş yanığı.
2. Derece yanıklar: Birinci dereceye ek olarak içi doku sıvısıyla kaplı bül adı verilen kabarcıklar oluşur. Büller patlatılmaz. Ağrı ve şişme vardır. Eğer iltihap kapmazsa 2-3 hafta içinde iyileşir. Bül dışında deri sağlamdır.
3. Derece yanıklar: Deri ve altındaki dokular tamamıyla yanmıştır, yanmış et kokusu gelir. Yanık kemiğe kadar ulaşabilir. Deri kösele gibi ve yağlı bir görünümdedir, karara da bilir. Sinir uçları yandığından acı hissedilmez. Kendi kendine iyileşme şansı yoktur. Yanık merkezinde deri nakli ile iyileşebilir. Kapladığı alana göre: Yanığın kapladığı alan ne kadar büyük ise o kadar su ve tuz kaybı olur. 1. ve 2. dereceden daha önemli olabilir.
a. Küçük yanıklar: 1. derece yanıklar
b. Büyük yanıklar: 2. derece yanıklar; elde, ayakta ve eklem yerinde olanlar; Bütün 3. derece yanıklar; Elektrik ve radyasyon yanıkları. * Kimyasal yanıklar mutlaka hastaneye sevk edilmelidir.
|
Yapılmaması gerekenler: Yanıklara bir şey sürmemek (yanık merhemi dahil) gerekir çünkü eğer deri bütünlüğü bozulmuş ise enfeksion riski vardır. Büller patlatılmaz. Yaraya yapışacağından dolayı pamuk vb. maddeler koyulmaz. Yaraya ellenmez. Batan bir cisim varsa çıkarılmaz. Yaraya direk buz koyulmaz. Yapışabilir ya da direk ısıyı düşürebileceği için şok görülebilir. Kızgın yağ ile yanmış yaraya direk soğuk su dökülmez (önce ılık su dökülür).
|
Küçük yanıkların tedavisi
· Yara soğuk suya tutularak soğutulur.
· Kuru pansuman koyulur ve sarılır. Hava ile teması engellediği için ağrıyı dindirir.
· Kalp seviyesinin üstünde tutulur.
· Şişme olabileceğinden takı vb. cisimler çıkarılır.
· Şoka karşı önlem alınır.
Büyük yanıkların tedavisi
· Kazazede yanık kısmı yere gelmeyecek şekilde yatırılır.
· Yanık soğutulur (bira ve süt bile kullanılabilir).
· Takılar ve kıyafetler yanığa yapışmamış ise çıkarılır.
· Bilinç yerinde ise ayran gibi tuzlu ve soğuk içecekler verilir.
· Yanığın hava ile olan teması kuru, temiz ve hafif bir bezle sarılarak kesilir. Hava ile olan temas kesilerek enfeksiyon engellenir.
· Şoka karşı önlem alınır.
· Acilen nakil edilir.
Yanan alan çok geniş ise kazazede ılık suyla dolu bir küvete yatırılabilir.
Sargı: Yanık yüzeyler birbirine temas etmeyecek (mesela parmaklar yanmışsa) şekilde çok sıkmadan sarılır.
|
Özel yanık türleri
Agız ve gırtlak yanığı:
Ağrı vardır. Ağız derisinde tahribat, nefes almada zorluklar ve bilinç yitimi görülür.
Tedavisi:
· Kazazede sakinleştirilir.
· Kazazedenin sıkan giysileri genişletilir.
· Biliç yerinde ise yudum yudum su verilir.
· Eğer ağızda kimyasal madde varsa birşey verilmez.
· Şoka karşı önlem alınır.
Kimyasal yanıklar:
· Yanan yer akan suyun altında tutularak soğutulur.
· Giysiler çıkartılır.
· Göz yandı ise ovalanmaz, akan suyun altına tutulur.
· Asit yanığı ise karbonat, bazik ise sirke sürülür.
Elektrik yanığı:
Deride kararma veya kızarma gözlenebilir. Şişme ihtimali vardır. Bilinç kaybı çok sık görülür. Solunum ve kalp durabilir.
· Elektirik kesilir.
· Yanığa su sıkılmaz.
· Nefes ve kalp kontrol edilir.
· Şoka karşı tedbir alınır.
· Kasılmadan veya kendini yere atmadan dolayı kırık olabilir.
|
YANGIN
· Elbise tutuşması: Yere yatırılarak, başından ayaklarına doğru battaniye örtülür. Söndürmeye kazazedenin başından başlanır.
· Yangını söndürmek:
1. İtfaiye aranır (110).
2. Yanan küçük eşyaları dışarı atarak, pencere ve kapılar kapatılır.
3. Su alevlere değil, yanan cismin üzerine birden dökülür. Elektrik yangınlarında su kullanılmaz (battaniye veya kum).
4. Duvar ve perde gibi cisimler yukarıdan aşağıya doğru söndürülür.
· Yangından kurtulma: Kapı kollarına dokunulmaz. Arkasında yangın olan kapı yere çöküp geriye tekme atılarak açılmaya çalışılır. Islak bir mendil ile ağız kapatılır. Pencere önüne gidilerek haber verilir. Yangında ne olursa olsun asansöre binilmez.
|
KIRIK, ÇIKIK ve BURKULMALAR
|
Kırık
Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kapalı kırıkta deri bütünlüğü bozulmaz. Açık kırıkta ise enfeksiyon tehlikesi vardır.
|
Travma (yaralanma) belirtileri
· Bölgede ağrı
· Dokunmaya karşı hassasiyet
· Şişlik ve morluk
· Hareketsizlik, kuvvetsizlik
· Sıcaklık artışı
Kırık Belirtileri
· Bütün travma belirtileri görülür .
· Şekil bozukluğu (uzunluk-kısalık)
· Çıtırtı sesleri (özellikle gögüs kafesi kırıklarında)
|
Yapılması ve yapılmaması gerekenler Olayı anlamadan atellenmez (sabitlenmez) ve mümkün olduğu kadar hareket ettirilmez. Açık kırık ise kemik içeri sokulmaya çalışılmaz. Hoyratça ellenmez. Hangi durumda ise o şekilde atellenir. En yakın iki eklem sabitlenecek şekilde üstten ve alttan sabitlenir (Eğer kırık diz ile ayak bileği arasında ise bilekten kalçaya kadar, diz ile kalça arasında ise de ayak bileğinden koltuk altına kadar kişi atellenir). Kalp seviyesinin üzerine çıkarılır. Kazazede uygun şekilde nakledilir. Omurga kırığı hariç diğer kırıkların acil nakil ihtiyacı yoktur.
Ateller hareketi engelleyeceğinden dolayı kanamayı, ağrıyı, şoku ve açık kırık olmasını engeller. Atelin kazazedeyi rahatsız etmemesi için etrafı yumuşak bir bezle veya pamukla sarılabilir. Kırıklar için şişmeyi ve ağrıyı engellediğinden elastiki bandaj kullanılır.
|
Çıkık
Çıtırtının dışındaki bütün travma ve kırık belirtileri görülebilir. Çıkan kısım yerine koymaya çalışılmaz. Atellenerek, kalp seviyesinin üzerine kaldırılır. Kaslar sertleşmeden hemen acil nakil edilir. Aksi taktirde kazazede daha fazla acı çeker ve çıkığın yerine takılması daha zor olur.
|
Burkulma
Eklem bağlarının zedelenmesidir. RICE tedavisi adı verilen tedavi uygulanır.
Rest ------- yatır ve dinlendir
Ice -------- buz koy
Compress -- sar
Elevation -- kaldır (kalp seviyesinin üstüne)
Kramp
Kasların üst üste binmesi olayıdır. Başlıca sebepleri arasında; su kaybı, tuz kaybı, aşırı sıcak, fazla zorlama, açlık ve soğuk suda yüzmek gelir. Tedavisi için krampı oluşturan sebep giderilmeye çalışılır (örneğin su ve tuz kaybı için ayran içilir). |
TRAVMALAR (Yaralanmalar)
|
Açık - Kapalı Yaralar
Kazazede kıpırdatılmaz, nefes alıp almadığı ve nabzı kontrol edilir. Eğer solunum yolunu tıkayan birşeyler varsa , kusmuk gibi, temizlenir. Derinin rengi konrol edilir; normal deri hafif pembe ve nemlidir. Göz bebekleri kotrol edilir; normalde göz bebekleri eşit büyüklüktedir ve ışığa tepki verir. Bilinç kontrol edilir. Kırık-çıkık olup olmadığı kontrol edilir. Muayene baştan başlamalı ve aşağıya doğru devam etmelidir.
Kapalı Yaralanmalar
Doku bütünlüğü bozulmamış ama derinin direnci kırılmıştır. Yer ağrılı ve acıya karşı duyarlıdır. Kızarıklık ve şişlik vardır.
Kazazede rahat bir pozisyon aldıktan sonra soğuk kompres ya da buzla soğuk uygulaması yapılır; bir bez soğuk su ile ıslatılıp fazla suyu hafifçe sıkılır ve yara üzerine tatbik edilir ya da buz torbası koyulur.
Açık Yaralanmalar
Travma sonucu deri bütünlüğü bozulmuş ve deri altı dokuları zarar görmüştür. Batıcı, kesici yaralanmalar: Süngü, şiş, bıçak, jilet vb. nesnelerin sebep olduğu yaralanmalardır. Saplanan cisim vücuttan çıkarılmaz. Etrafına pansuman yapılıp, öylece sarılır. Künt (ezici) yaralanmalar: Trafik kazası, yüksekten düşme kavga vb. durumlarda görülür. Görünürde bir yara olmayabilir, ama bilinmeyen bir kırık ya da iç kanama olabilir. Ateşli silahla yaralanmalar: Tabanca, tüfek vb. Enfeksiyon riski ve kanama vardır. Bu sebepten oldukça tehlikelidir.
|
Genel travma tedavisi Kendinizi tehlikeye atmayın. Tehlikeyi uzaklaştırın, yaralıyı emniyete alın. Kazanın oluş şeklini anlamaya çalışın (kazanın oluş şekli ağır hasara yol açması beklenen tipte mi?). Yaralının nefes alıp almadığını kontrol edin. Nabız atımı olup olmadığını kontrol edin (yoksa CPR ve suni solunum). Büyük dışa kanama olup olmadığını kotrol edin. Şoku engelleyin (şok pozisyonu). Yarayı temizleyin. Görünen kırıkları atelleyip (sabitleyip) nakledin.
|
Bölgesel travma tedavisi
Kafa travması: Kazazedenin bilinci yerinde olmayabilir. Bulantı, kusma, başağrısı veya baş dönmesi olabilir. Göz bebeklerinde ve solunumda anormallikler gözlenebilir. Kulaktan veya burundan kan yada sıvı gelebilir.
Kazazede başı hafifçe yukarı gelecek şekilde yatırılmalıdır. Kanayan burun ya da kulak hiçbir şekilde tıkanmamalı, o yöne doğru yatırılmalıdır. Kusarsa, başı yana çevrilmeli ve hemen ağzı temizlenmelidir. Yarı oturur durumda, sedyeyle acilen nakledilmelidir.
Boyun-omurga travması: Boyun, sırt ve belde ağrı söz konusudur. Düz zemine yatırılmalıdır. Boyun sabitlenmeli ve kazazede kesinlikle hareket ettirilmemelidir.
Karın travması: Yara vücut eksenine paralel ise kazazede düz yatırılarak, yaranın mümkün olduğunca kapanması sağlanır. Eğer yaralanma enine ise; ayakları karına doğru çekip, sırtı ve başı yastıkla destekliyoruz. Çıkan organları içeri sokmaya çalışmıyoruz, topluyoruz ve ıslak tutuyoruz.
Göğüs travması: En çok kaburga kırıklarına rastlanılır. Eğer bir delik varsa hemen elimizle kapatıyoruz. Bulabiliyorsak temiz bir gazlı bezin üzerine vazelin sürerek, deliği kapatıyoruz. |
ÇEVREDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELER
|
Sıcağa bağlı rahatsızlıklar
Başlıca rahatsızlıklar sıcak yorgunluğu, sıcak krampları, sıcak bitkinliği ve sıcak çarpmasıdır. Sıcaktan ve etkilerinden korunmak için yeterli miktarda su ve tuz alınmalı, açık renkli kıyafetler tercih edilmeli, şapka kullanılmalı, fazla alkol alınmamalı ve aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.
Soğuğa bağlı rahatsızlıklar
1. Donmalar: Genel donmalar: Belirtileri halsizlik, uyuklama, esneme, bilinçte bulanma, körlük, sendeleme, solunum ve kalp faaliyetlerinde gittikçe yavaşlamadır. Felç ve kramp görülür. Yöresel donmalar:
· Yüzeysel donmalar: Batıcı ağrılar ve deride beyazlaşma vardır. Kişi aktif hareket ettirilmez.
· Derin donmalar: Oldukça tehlikelidir. Çevreden gelecek çarpmalara karşı koruyucu pansuman koyulmalıdır.
2. Hipotermi:
Vücut ısısının 35 C' nin altına düşmesi durumudur. Deri soğuk, soluk ve kuru, nabız ise normalin altındadır. Uyku hali gözlenir.
Donmalar ve Hipotermi için tedavi:
Ilık ve kuru bir yere taşıyarak mümkünse donmuş vücut kısmındaki elbiseleri çıkarıyoruz. Şuuru yerinde ise ılık su veriyoruz. Boyuna ve koltuk altına ılık su torbaları koyuyoruz. Isıtığımız yerleri tekrar soğumaya karşı battaniye vb. şeylerle koruyoruz. En iyi ısınma ten temasıyla olur.
Yapılmaması gerekenler: Donan uzvu kesinlikle ovmuyoruz. Hareket ettirmiyoruz. Şuuru yerinde değil ise bir şeyler içirmiyoruz. Direk olarak ısı kaynağına tutmuyoruz. Sigara ve alkol vermiyoruz.
|
PANSUMAN VE SARGI
|
Pansuman, yara tedavisi amacıyla yaranın üzerine konan steril bezdir.
Pansumanın özellikleri
· Steril olmalıdır.
· Gözenekli olmalıdır. Bu yolla hava alması sağlanır.
· Yaraya yapışmamalıdır. Yapışırsa batikon, serum fizyolojik kullanılmalıdır.
Pansumanda yapılması gerekenler Kullanılacak malzemeler hazır, yanınızda olmalıdır. Kazazede hazırlanmalı, telkin edilmeli ve yara gösterilmemelidir. Eller yıkanmalı (kurulanmamalı) ve hiçbir yere dokunulmamalıdır. Yaranın üzerine üflenmemeli, öksürülmemelidir. Yara karıştırılmamalıdır. Sarmadan önce yara betadin, baticon, sabunlu su veya su kullanılarak iyice temizlenmelidir. Yaranın çevresi kuru ve havadar olmalıdır. Torbanın içine buz koyularak tatbik edilir. Bu yolla mikrop üremez, şişme ve kanama azalır. Birşey batmışsa çıkarılmaz. Simitçik sargı yapılır. Yaranın üzerine pansuman koymadan sarılmaz. Sargı ne çok gevşek ne de sıkı olmalıdır. Ayrıca sargı yarada başlamamalı ve yarada bitmemelidir.
Sargının amacı
· Pansumanı sabitlemek
· Turnike yapmak
· Atelleri sabitlemek
· Şişliği ve ağrıyı azaltmak
Sargı çeşitleri:
|
BÖCEK SOKMALARI VE ISIRMALAR
|
Kazazede öncelikle sakinleştirilir. Yara kalp seviyesinin üstünde tutulur. Yaraya buz tatbik edilir. Buz yoksa suyla iyice yıkanır. Varsa amonyakta kullanılabilir; psikolojik olarak kazazedeyi rahatlatır. Amonyak aslında asidik zehirlenmelerde kullanılır.
Arı sokması:
Arının iğnesinin steril bir iğne ile çıkarılması gerekir. İğne çıkarıldıktan sonra buz tatbik edilebilir.
Akrep sokması:
Zehirin gücü akrebin kuyruğundaki boğum sayısı ile doğru orantılıdır. Zehir sinir sistemini ve kalbi etkiler. Tükrük salgısı artar. Kaslar kasılır. İdrar kaçırma ve felç görülebilir. Sokulan bölgede ağrı, yanma ve uyuşukluk olur. Bu durumda yara kesinlikle emilmez. Ufak bir turnike ve amonyak uygulanır. Kişiye alkol verilmemeli ve yara dağlanmamalıdır.
Örümcek sokması:
Zehirli örümcekler kum saati şeklinde küçük ve siyah olurlar. Ayrıca kafalarında kırmızı benek olur. Isırdıklarında sinir sistemini etkilerler. Karın kısmında ağrı görülür. Yara oynatılmamalıdır. Yaranın üzeri bez veya eşarpla sıkılmalı ve buz uygulanmalıdır.
Köpek ısırması:
Kuduz köpeklerin ağızları salyalıdır ve göz bebeklerinde simetri yoktur. Sudan korkarlar ve kuyrukları bacaklarının arasında gezerler. Isırma durumunda yara bol su ile yıkanmalı ve kapatılarak pansuman için hemen hastahaneye gidilmelidir. Tetanoz ve kuduz aşısı olunmalıdır. Köpeğin yakalanması ve 10 gün karantinada kalması gerekir.
Yılan ısırması:
Yarada diş izi bırakır. Zehirli yılanlar kısa, kuyrukları yuvarlak ve kafaları üçgen şeklinde olanlardır. Üzerlerindeki pullar daha küçük ve daha fazladır. Çok parlak ve canlı renklerde olurlar. Isırma durumunda kan pıhtılaşmakta zorlanır, aşırı kan kaybı olur. Yanma hissi ve ağrı vardır. Şişlik ve morluk görülebilir. Sinir sistemini ve kalbi etkiler. Kusma, uyuklama ve bulantı görülebilir. Yara öncelikle iki dişizi arası çizilerek kanatılır, emilmez. Isırılan bölgenin üstü bir bezle sıkılır.
Kene yapışması:
Üzerine yağ damlatılarak, bir cımbızla saat yönünün tersine çevrilir.
Sülük yapışması:
Sülükler kirli kanı emdiklerinden yararlıdırlar. Sigara veya herhangi bir ısı kaynağı ile uzaklaştırılırlar.
|
TRİAJ ve ORGANİZASYON
|
Triaj birden fazla kazazede olduğunda bu kazazedeleri durumlarına göre ayırıp nakletme işlemine verilen addır. Tedaviden önce kazazedeler gözden geçirilmeli, birden fazla ilkyardımcı varsa en tecrübeli olan sürekli triajla ilgilenmelidir. Bütün kazazedeler hastaneye ulaşana kadar triaj devam eder. Triajda hayatın korunması kolların ve bacakların korunmasından önce gelir. Eğer ortamda daha yetkili biri varsa triaj bu kişiye nakledilmelidir. Kaç tane kazazede olduğu, hangilerinin hangi öncelik sırasına sahip olduğu, o ana kadar yapılan ilkyardım ve o ana kadar nakledilen hastaların nereye nakledildikleri yetkili kişiye bildirilmelidir.
İlk sırada nakledilmesi gerekenler (kırmızı bant, 1 saat içinde): Hava yolu tıkalı, solunum zorluğu olanlar Kanamalar Açık göğüs yaralanması Kafa travması Açık karın yaraları Derin ve geniş yanıklar Büyük kırıklar Bazı özel hastalıklar (kalp, diabet, gebelik vb. )
Orta şiddette olanlar (sarı bant, 2 saat):
Düşük dereceli yaralar (yeşil bant, 3 saat içinde):
Hafif burkulma, çıkık Kesikler Yumuşak doku travmaları Hafif yanıklar
Yaralı mümkünse ambulans gelene kadar hareket ettirilmez. Ettirilirse de konrollü hareket edilmelidir. Kazazedeyi taşırken hep ayakları ön tarafta olmalıdır. Sadece ambulansa bindirirken ve merdivende baş önde olmalıdır.
|
